"Tìm để hỗ trợ thay vì đợi nhà khoa học đi xin gặp, xin đề tài"

GS.TS Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, dẫn lời của Bộ trưởng Khoa học Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng tại hội nghị khoa học về công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số chiều 21/6.

Hội nghị là diễn đàn quan trọng nhằm nhận diện các thách thức, định hướng các giải pháp căn cơ trong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo để giải quyết các vấn đề lớn của lĩnh vực nông nghiệp và môi trường ở Việt Nam; thảo luận về cơ chế, chính sách nhằm tạo đột phá phát triển khoa học công nghệ trong các lĩnh vực này.

Tìm để hỗ trợ thay vì đợi xin đề tài

Mở đầu hội nghị, GS.TS Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, dẫn lời của Bộ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ (KHCN) Nguyễn Mạnh Hùng: “Tôi rất ấn tượng khi bộ trưởng nói trách nhiệm của bộ là tìm kiếm các nhà khoa học, tìm kiếm những cơ sở có khả năng nghiên cứu để đến hỗ trợ, giao nhiệm vụ nghiên cứu, chứ không cần đợi các nhà khoa học đi xin gặp, xin đề tài”.

Với hội nghị ngày hôm nay, người đứng đầu học viện mong muốn đây là cơ hội để bộ trưởng lắng nghe đối thoại trực tiếp với các nhà khoa học, các cán bộ quản lý KHCN nhằm kịp thời tháo gỡ vướng mắc, hỗ trợ động viên, khích lệ truyền lửa đam mê nhiệt huyết cho các nhà khoa học, các thầy cô giáo của Học viện.

Bộ trưởng Bộ Khoa học Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng (Ảnh: S. Điền).

Theo bà Lan, thời gian qua, học viện định hướng tập trung nghiên cứu theo hướng vừa nghiên cứu cơ bản, vừa nghiên cứu ứng dụng.

Một mặt học viện tạo ra sản phẩm ứng dụng, các quy trình công nghệ để phục quốc kế dân sinh, phục vụ người dân, doanh nghiệp, mặt khác tạo ra sản phẩm là các công bố quốc tế để phục vụ học thuật.

“Học viện đã áp dụng khoa học vào nhiều lĩnh vực trong đào tạo và nghiên cứu. Trong số đó, nhiều sản phẩm đã được thương mại hóa. Có nhiều nhóm mạnh trong các lĩnh vực nghiên cứu khoa học, một số trưởng nhóm có mức lương ưu đãi, đủ thu hút ở nhiều lĩnh vực.

Mặc dù vậy, nhiều kết quả chưa thể chuyển giao, chưa thể hoàn thiện do nhiều nguyên nhân trong đó có vướng mắc ở cơ chế”, bà Lan cho biết.

GS.TS Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam (Ảnh: S. Điền).

Từ 15 đầu mối chỉ còn 1

Chia sẻ tại hội nghị, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nói về việc đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số lấy cảm hứng từ “khoán 10”. Người đứng đầu Bộ KHCN cho rằng, không nên quản lý quá trình mà quản lý đầu ra, điều quan trọng là kết quả.

Việt Nam muốn giàu lên phải dựa vào KHCN và chuyển đổi số. Muốn vậy, người làm KHCN phải giàu có, nhà khoa học không giàu lên thì đất nước không giàu lên được.

KHCN hưng thịnh quốc gia mới hưng thịnh. KHCN mạnh thì quốc gia mới mạnh. KHCN không phải vì KHCN mà phải vì sự hưng thịnh quốc gia, đóng góp cho nhân loại.

Cùng với đó, Bộ trưởng đưa ra 7 nhóm vấn đề chính cho con đường phát triển công nghệ của quốc gia thời gian tới.

Thứ nhất, KHCN phải hướng tới phát triển kinh tế xã hội, phải giải quyết các bài toán lớn của quốc gia nâng cao chất lượng cuộc sống người dân.

Thứ hai, phải chuyển đổi số toàn diện để tạo ra môi trường cho KHCN và đổi mới sáng tạo.

Thứ ba, đổi mới sáng tạo toàn dân để phát triển KHCN.

Sinh viên thực hành trong phòng thí nghiệm của Học viện Nông nghiệp Việt Nam (Ảnh: Ng. Nhung).

Thứ 4, KHCN tập trung làm chủ các công nghệ chiến lược Việt Nam có nhu cầu lớn nhưng đang phải phụ thuộc.

Thứ 5, gắn KHCN với công nghiệp và đổi mới công nghiệp, hỗ trợ năng lực sản xuất.

Thứ 6, nhân tài là cốt lõi của KHCN.

Cuối cùng, thể chế của KHCN phải liên tục được cải cách, hướng tới làm chủ công nghệ, tái cấu trúc chi phí nghiên cứu, bỏ các rào cản tư duy và trao quyền tự chủ nhiều hơn cho các cá nhân, tổ chức KHCN.

“Đối với Học viện Nông nghiệp, nhà khoa học phải thương mại hóa được công trình nghiên cứu mới giúp họ giàu lên được.

Chỉ khi nào các doanh nghiệp sử dụng nghiên cứu khoa học của học viện để tạo ra doanh thu, tạo ra giá trị tăng thêm gấp 5-10 lần so với chi phí nghiên cứu, khi đó học viện mới tạo ra tác động của tăng trưởng kinh tế xã hội. Căn cứ vào tác động này của học viện, Nhà nước sẽ cấp kinh phí nghiên cứu cho những năm tiếp theo”, Bộ trưởng nói.

Bộ trưởng khẳng định, học viện nên có chiến lược phát triển mới phù hợp xu thế thời đại. Về cơ chế, thay vì chờ đợi các tổ chức KHCN gửi các đề xuất nhiệm vụ, Bộ KHCN sẽ đi tới các tổ chức KHCN tìm hiểu, lắng nghe, định hướng và đặt hàng, trong đó có nhóm Y sinh của Học viện.

Trước đây, để có một nhiệm vụ nghiên cứu, đơn vị phải đi qua 15 nơi trong Bộ KHCN, nay chỉ đi qua một đầu mối là Quỹ khoa học công nghệ, điều này tạo điều kiện cho các đơn vị nghiên cứu khoa học rút ngắn về mặt cơ chế và thủ tục.

Học viện Nông nghiệp Việt Nam là đại học đa ngành, trọng điểm quốc gia. Đến nay, học viện đã đào tạo cho đất nước trên 120.000 kỹ sư, cử nhân, hơn 12.000 thạc sỹ và hơn 700 tiến sỹ. Học viện có gần 100 giảng viên được phong hàm giáo sư, phó giáo sư; hơn 360 giảng viên có học vị tiến sĩ; nhiều giảng viên được phong tặng danh hiệu Nhà giáo Nhân dân, Nhà giáo Ưu tú, giải thưởng Kovalevskaya,…

Giai đoạn 2015-2025, học viện đã thực hiện 1.187 đề tài các cấp, trong đó có 33 đề tài/dự án KH&CN cấp quốc gia; 23 đề tài nghiên cứu cơ bản của Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ quốc gia; 92 nhiệm vụ KHCN cấp Bộ; 100 chương trình, dự án, hợp đồng quốc tế; 126 đề tài/dự án khoa học và công nghệ cấp tỉnh/thành phố; 913 đề tài KH&CN cấp cơ sở. Học viện cũng công bố trên 4.500 bài báo tiếng Việt, trên 1.200 bài báo quốc tế ISI/Scopus.

Từ năm 2014, học viện đã tổ chức hoạt động khởi nghiệp cho sinh viên và học sinh THPT.