Gặp một trong những người tạo ra giống lúa của Việt Nam đang "gây bão" ở Cuba, vì sao giống lúa này được trồng ở Cuba?

Một giống lúa của Việt Nam được nông dân Cuba trồng trên đất Cuba đã mang lại năng suất cao gấp đôi các giống lúa vẫn đang trồng ở đất nước này. Và thật bất ngờ, giống lúa lai 3 dòng của Việt Nam có tên CT16 được trồng trên đất Cuba do các nhà khoa học của Học viện Nông nghiệp Việt Nam lai tạo.

Bất ngờ giống lúa lai 3 dòng của Việt Nam trồng trên đất Cuba do các nhà khoa học của Học viện Nông nghiệp Việt Nam lai tạo

Theo Quyết định số 520/QĐ-TT-CLT ngày 30/12/2022 của Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và PTNT, nay là Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, Bộ Nông nghiệp và Môi trường) về việc gia hạn quyết định công nhận lưu hành giống cây trồng, giống lúa lai 3 dòng CT16 có mã số lưu hành: CNLH.2022.187; tác giả là: Nguyễn Thị Trâm, Trần Văn Quang, Phạm Thị Ngọc Yến, Vũ Văn Liết, Nguyễn Văn Mười, Trần Thị Minh Ngọc, Vũ Bình Hải - Viện Nghiên cứu và Phát triển cây trồng (Học viện Nông nghiệp Việt Nam). Đơn vị tổ chức đăng ký lưu hành là: Công ty TNHH Cường Tân; phạm vi lưu hành: vụ Xuân muộn ở các tỉnh phía Bắc; thời gian lưu hành: Từ ngày 1/1/2023 đến 31/12/2032.

PGS.TS Nguyễn Thị Trâm, một trong những tác giả của giống lúa lai 3 dòng CT16 đang được trồng ở Cuba, cho năng suất vượt trội tại khu vực thí nghiệm giống lúa mới. Ảnh: VNUA.

Trước đó, giống CT16 được công nhận là giống cây trồng mới tại Việt Nam từ năm 2011.

Trao đổi với Dân Việt sáng ngày 24/10, một trong những tác giả chính của giống lúa CT16 đang làm mưa làm gió ở Cuba nhờ năng suất vượt trội so với các giống bản địa của Cuba, PGS.TS, Anh hùng lao động Nguyễn Thị Trâm, nguyên là cán bộ, giảng viên của Học viện Nông nghiệp Việt Nam tỏ ra bất ngờ và tự hào vì giống lúa do mình và các cộng sự tâm huyết lai tạo ra đã góp phần tạo ra kỳ tích trên đất nước bạn.

Nói về cơ duyên lai tạo giống lúa lai 3 dòng CT16, PGS.TS Nguyễn Thị Trâm cho biết, năm 2008, sau khi nhóm nghiên cứu của Học viện Nông nghiệp Việt Nam bán bản quyền giống lúa lai hai dòng TH3-3 cho Công ty TNHH Cường Tân, lãnh đạo công ty có bày tỏ sự băn khoăn là giống lúa lai 2 dòng chỉ sản xuất được ở vụ mùa ở phía Bắc, còn muốn sản xuất được trong vụ xuân thì phải đưa vào các tỉnh miền Trung nơi có nền nhiệt độ cao.

"Do vậy, Công ty Cường Tân muốn có một giống lúa lai 3 dòng để có thể sản xuất được ở vụ Xuân của miền Bắc nên đã đặt hàng nhóm nghiên cứu của Học viện Nông nghiệp Việt Nam có thể lai tạo một giống lúa mới có thể sản xuất được ở cả hai vụ, vụ Xuân, vụ Mùa ở miền Bắc", PGS.TS Nguyễn Thị Trâm chia sẻ.

PGS.TS Nguyễn Thị Trâm cho biết, sau khi nhận được "đặt hàng" của Công ty Cường Tân, bà và nhóm nghiên cứu bắt tay vào lai tạo giống lúa mới. "Lúc đó, tôi đang hướng dẫn một sinh viên làm luận văn thạc sỹ và quyết định triển khai đề tài theo hướng nghiên cứu lúa lai 3 dòng. Nhóm nghiên cứu của Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã lấy dòng mẹ là Nhị ưu 838 và dòng bố là R16 và kết quả cho thấy ưu thế lai vượt trội, năng suất, chất lượng lúa của con lai tương đương giống Nhị ưu 838 nhưng cây cứng hơn, bông chắc hạt hơn, chịu được thời tiết lạnh hơn. Sau quá trình chúng tôi đưa đi khảo nghiệm, được công nhận là giống quốc gia, giám đốc Công ty Cường Tân xin được đặt tên là giống CT16 để chính thức tổ chức sản xuất trong vụ Xuân", PGS.TS Nguyễn Thị Trâm thông tin thêm.

Lễ ký kết chuyển nhượng bản quyền giống lúa lai 3 dòng CT16 giữa Học viện Nông nghiệp Việt Nam và Công ty TNHH Cường Tân, tháng 12/2014. Ảnh: VNUA.

Tác giả của nhiều giống lúa lai năng suất, chất lượng ở Việt Nam thông tin thêm, nghiên cứu, lai tạo các giống lúa lai "made in Việt Nam" để chủ động hoàn toàn giống bố mẹ, công nghệ để sản xuất hạt lai F1 là một trong những định hướng lớn của ngành nông nghiệp ở thời điểm đó. Cũng đã có nhiều đơn vị nghiên cứu, lai tạo lúa lai, tuy nhiên nhóm nghiên cứu của Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã chọn dòng mẹ là giống của Trung Quốc nên cho kết quả rất khả quan, năng suất cao tương đương, sản xuất trong điều kiện vụ mùa ở Việt Nam đạt 7 - 8 tấn/ha.

Theo đó, giống CT16 có thời gian sinh trưởng vụ Xuân từ 125-135 ngày, vụ Mùa hoặc Hè Thu từ 100-115 ngày. Giống CT16 gieo cấy được cả 2 vụ/năm. Năng suất đạt từ 7-8 tấn/ha/vụ. Giống có khả năng chống chịu sâu bệnh hại tự nhiên ở mức trung bình. CT16 có khả năng chống đổ và chịu lạnh tốt. Sản xuất hạt giống lai F1 cho năng suất cao, từ 3-3,5 tấn/ha.

"Vì nó năng suất cao, chống đổ ngã tốt, ít sâu bệnh nên giống lúa này rất phù hợp phát triển ở những vùng đang gặp áp lực về an ninh lương thực, điều kiện sản xuất lúa còn nhiều khó khăn như Cuba", bà Trâm nói thêm.

Cánh đồng lúa do doanh nghiệp Việt Nam trồng tại Cuba với năng suất vượt trội. Ảnh: TTXVN.

Lúa Việt Nam trồng ở Cuba cho năng suất vượt trội

Được biết, tháng 9/2024, trong chuyến thăm cấp nhà nước của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm tại Cuba, thỏa thuận hợp tác Việt Nam hỗ trợ Cuba trong sản xuất lúa gạo đã được ký kết. Thực hiện chỉ đạo về hợp tác Việt Nam hỗ trợ Cuba trong sản xuất lúa gạo, Chính phủ Việt Nam đã cử đoàn chuyên gia và tài trợ một số giống lúa của Việt Nam để gieo trồng tại đất nước Cuba. Trong các giống lúa Việt Nam tài trợ cho Cuba, có giống lúa lai ba dòng CT16 do nhóm nghiên cứu lúa lai của Học viện Nông nghiệp Việt Nam chọn tạo.

Tại Cuba, nhóm chuyên gia gieo trồng thử nghiệm giống CT16 tại huyện Los Palacios, tỉnh Pinar del Rio, Cuba với tổng diện tích là 16ha. Giống CT16 được nhóm chuyên gia của Việt Nam gieo trồng, kết hợp biện pháp canh tác mới cho năng suất gấp 2 lần so với gieo trồng truyền thống của đất nước Cuba.

Theo ông Phạm Ngọc Tú (Trưởng nhóm chuyên gia Việt Nam) việc sử dụng giống lúa của Việt Nam, trong đó có giống CT16 kết hợp với một số biện pháp canh tác có thể đưa năng suất lúa của Cuba đạt từ 7-8 tấn/ha, cao hơn nhiều so với trồng lúa truyền thống của Cuba chỉ đạt từ 3-4 tấn/ha.