Tiếp cận phương pháp phân tích biệt số trong nghiên cứu các vấn đề kinh tế - xã hội: Khai thác và phân tích cơ sở dữ liệu World95

Chiều ngày 16/8/2021, thông qua nền tảng MS Teams, Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn Học viện Nông nghiệp Việt Nam tổ chức seminar trực tuyến với chủ đề: “Tiếp cận phương pháp phân tích biệt số trong nghiên cứu các vấn đề kinh tế - xã hội: Khai thác và phân tích cơ sở dữ liệu World95”. Kết quả nghiên cứu được trình bày bởi GVC. ThS. Lê Khắc Bộ, nhóm nghiên cứu mạnh Liên kết kinh tế và Phát triển thị trường. Nội dung trình bày bao gồm các tiếp cận và khai thác nguồn tài liệu thức cấp có sẵn, phương pháp phân tích biệt số (Discriminant Analysis) hay còn gọi phân tích phân biệt. Buổi Seminar diễn ra với sự chủ trì của PGS.TS. Nguyễn Thị Dương Nga và sự tham gia của các giảng viên, cán bộ và sinh viên của Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn.

Mở đầu buổi seminar, chủ toạ nêu nội dung, ý nghĩa, mục đích, yêu cầu của buổi trao đổi. Sau đó, GVC. Th.S Lê Khắc Bộ giới thiệu chung về đề tài và phương pháp tiếp cận. Nội dung trình bày của diễn giả đã chỉ ra phân tích biệt số là một kỹ thuật phân tích dữ liệu khi biến phụ thuộc được chia nhóm (biến phân loại), tức là một biến định tính được mã hóa bằng một số nguyên, mỗi số nguyên ứng với một nhóm. Các biến độc lập có thể gồm một số biến nhị nguyên và một nhóm các biến định lượng có phân phối chuẩn nhiều chiều, với các ma trận hiệp phương sai trong các nhóm bằng nhau. Số biến độc lập không được nhỏ hơn số nhóm. Biến định tính phân nhóm (biến phụ thuộc) phải đảm bảo sao cho một quan sát trong mẫu phải thuộc một nhóm nào đó và mỗi quan sát chỉ thuộc một nhóm duy nhất.

Theo diễn giả, phân tích biệt số được sử dụng phổ biến trong nhiều lĩnh vực như tâm lý, xã hội, y khoa, dự báo thời tiết, kinh tế, kinh doanh, chứng khoán, đầu tư và các hoạt động tài chính. Phân tích biệt số chỉ ra sự khác nhau của hai hay nhiều nhóm trên cơ sở một tập hợp các biến số. Phương pháp này có tác dụng ước đoán một quan sát mới sẽ thuộc nhóm nào, dựa trên các chỉ tiêu thu thập.

Bài trình bày seminar trực tuyến qua ứng dụng Microsoft Teams

Diễn giả đã trình bày chi tiết các nội dung: (1) Giới thiệu phương pháp phân tích biệt số; (2) Mục tiêu của phân tích biệt số; (3) Liên hệ giữa phân tích biệt số, hồi quy và ANOVA; (4) Các giả định; (5) Mô hình phân tích biệt số; (6) Các bước phân tích biệt số; (7) Các kết quả nghiên cứu đã minh chứng cho sự kết hợp hiệu quả giữa các phương pháp thống kê mô tả và thống kê suy luận, giới thiệu cho đồng nghiệp về giá trị đo lường Eigenvalue được dùng trong hàm phân biệt, cách thức phân tích và đánh giá. Bên cạnh đó, hệ số tương quan Canonnical được dùng trong hàm phân biệt để giải thích sự biến động phương sai của biến phân biệt được giải thích bởi các biến độc lập trong mô hình.

Các giá trị biệt số trong mỗi nhóm được đo lường bời đại lượng thống kê Centroid, tiêu chuẩn kiểm định Wilks’ lambda dùng để kiểm định các mô hình hàm phân biệt. Đây là những nội dung mới, phương pháp và cách tiếp cận mới, được tác giả nghiên cứu, vận dụng và đánh giá từ việc khai thác tệp dữ liệu World95 rất thuyết phục cả về mặt học thuật và tính thực tiễn. Ứng dụng phương pháp phân tích biệt số góp phần phong phú cho việc nghiên cứu các hiện tượng kinh tế - xã hội, tiếp cận nguồn tài liệu thứ cấp sẵn có, xử lí hiệu quả cơ sở dữ liệu để có nhiều thông tin cho việc xem xét, phân tích và đánh giá trung thực và khách quan.

Bài seminar có phương pháp mới, hay, số liệu vĩ mô, sử dụng kết hợp phương
pháp phân tổ và phương pháp chạy mô hình biệt số. Tác giả trao đổi về mặt học thuật, lý luận mới cần thiết cho phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng, đặc biệt lĩnh vực kinh tế - xã hội. Các phương pháp kiểm định thống kê sử dụng nhiều tiêu chuẩn thống kê. Phương pháp phân tích biệt số càng phản ánh được tính ưu việt vốn có của nó.  Trong một số điều kiện nhất định thì phương pháp phân tích biệt số có thể tương ứng bài toán hồi quy nhiều chiều, luôn hướng đến việc phân lớp các cá thể. Mô hình phân tích biệt số trong một mưc độ nhất định có thể mang bản chất của một mô hình hồi quy. Đặc trưng của phân tích biệt số sử dụng hệ số tương quan canonical (hay còn gọi hệ số tương quan kết cấu - structure matrix) để đo lường mức độ liên hệ giữa các biệt số và các nhóm, trong khi đó các mô hình hồi quy xác suất không đề cập vấn đề này.

Sau phần trình bày, các thành viên tham gia buổi seminar đã thảo luận sôi nổi đưa ra góp ý và chia sẻ thêm các kinh nghiệm. Bài trình bày rất có giá trị khoa học về mặt lý luận và có tính ứng dụng vài giải quyết các vấn đề thực tiễn cao. Cơ sở lý thuyết về phương pháp phân tích biệt số mới, tiếp cận kết hợp định lượng và định tính, các kỹ thuật xử lí và ứng dụng, và ví dụ thực tiễn minh họa đã góp phần nâng cao năng lực nghiên cứu cho các thành viên tham gia Seminar. Ứng dụng phương pháp phân tích biệt số sẽ giúp các nghhiên cứu về kinh tế - xã hội, đặc biệt các nghiên cứu kinh tế xã hội chuyên sâu và đa ngành đạt được các kết quả nghiên cứu định lượng có độ tin cậy cao trong bối cảnh thay đổi nền kinh tế cũng như sự phát triển nhanh của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0.